Phong Điền chợ nổi tr�n s�ng
Bồng bềnh mặt nước chợ đ�ng sớm chiều

Đ� l� c�u ca truyền miệng của kh�ch thương hồ về cảnh mua b�n tấp nập của chợ nổi Phong Điền, một trong những chợ bu�n b�n tr�i c�y lớn của Đồng bằng s�ng Cửu Long, với đầy đủ c�c loại sản vật miệt vườn như cam, qu�t, xo�i, v� sữa, xa b�, mận, ổi, sầu ri�ng, măng cụt, chuối...

Chợ nổi Phong Điền nằm ngay ng� ba s�ng, một nh�nh từ Cần Thơ v�o, một nh�nh rẽ đi Cầu Nhiếm v� một nh�nh xu�i về Trường Long (thuộc x� Nhơn �i, huyện Phong Điền, th�nh phố Cần Thơ), c�ch th�nh phố Cần Thơ khoảng 17km. Chợ thường nh�m v�o khoảng 4-5 giờ s�ng khi mặt trời vừa chớm mọc v� đến 7-8 giờ l� l�c mặt trời l�n cao th� chợ cũng tan dần. Từ tờ mờ s�ng, những người d�n qu� đ� hối hả bơi ch�o chở theo c�c loại sản phẩm từ vườn nh� ra chợ b�n. Ngo�i ra, c�n c� ghe của thương l�i từ v�ng tr�n đổ xuống, miệt dưới ngược l�n đưa h�ng của phố thị v� đặc sản của miền xa về nh�m họp l�m cho chợ nổi tr�n s�ng c�ng th�m tấp nập. Thi�n nhi�n v� vạn vật như bừng tỉnh giấc bởi tiếng khua nước của những m�i ch�o, tiếng nổ của c�c loại động cơ, tiếng ghe xuồng va chạm v�o nhau, tiếng gọi ch�o, n�i cười rộn r� của kh�ch đi chợ xen lẫn tiếng � ới ng� gi� b�n mua...

Trong chợ nổi c� c�c ghe h�ng b�n những vật dụng sinh hoạt, c�ng cụ lao động sản xuất như: xuồng, ghe, l� lợp nh�, dao, cuốc, rựa; c�c dụng cụ đ�nh bắt thủy sản như: ch�i, lưới, lờ, lọp... ; c�c sản phẩm của nghề đan đ�t như: th�ng, rổ, nong, nia, s�ng, sịa, cần x�... v� c�c loại h�ng b�ch h�a tổng hợp trong v� ngo�i nước. Len lỏi khắp nơi l� những xuồng v�m b�n đủ thứ thức ăn: hột vịt lộn, b�n nước l�o, b�n thịt nướng, ch�o l�ng, gỏi vịt, hủ tiếu, c� ph�... Hiện nay, tr�n chợ nổi c�n c� c�c dịch vụ mới như: trạm xăng dầu nổi c� sức chứa v�i ng�n l�t b�n cho t�u ghe qua lại, tiệm sửa c�n, sửa m�y, tiệm may nổi phục vụ nhanh cho kh�ch h�ng... N�i chung, mặt h�ng n�o ở phố chợ c� th� cũng đều c� mặt ở chợ nổi, phục vụ cho những kh�ch h�ng mua b�n tr�n s�ng.

Đặc trưng c�ch mua b�n ở chợ nổi l� sang chuyến: ghe qua ghe, xuồng qua xuồng đ� ph�t sinh một loại dịch vụ mới l� đ�. Đ� l� những xuồng hoặc ghe nhỏ d�ng để chở kh�ch đi chợ, dễ d�ng len lỏi, xu�i dọc tr�n chợ. Dịch vụ n�y l�c n�o cũng đắt kh�ch v� ghe lớn đậu giữa s�ng, l�c cần l�n bờ phải k�u đ�, một số tiểu thương v� kh�ch h�ng tr�n bờ muốn mua h�ng dưới chợ nổi cũng phải k�u đ�. Ngo�i ra, c�n c� h�ng chục t�u đ�, vỏ l�i đậu ở bến s�ng, sẵn s�ng đưa du kh�ch tham quan chợ nổi. Chủ t�u đ� thường l� người địa phương n�n c� thể ki�m lu�n vai tr� thuyết minh, hướng dẫn kh�ch. Sau khi tham quan, mua sắm ở chợ nổi, du kh�ch c� thể xu�i theo rạch Tr� Niền đến thăm mộ nh� thơ y�u nước - Cử nh�n Phan Văn Trị, hoặc theo c�u h� Cần Thơ về thăm th�n x�m, vườn c�y ăn tr�i, h�a c�ng cuộc sống b�nh dị nhưng ấm nồng t�nh l�ng nghĩa x�m của b� con n�ng d�n ở c�c x� Nhơn �i, Nhơn Nghĩa, T�n Thới, Trường Lạc... l� v�ng kinh tế vườn nổi tiếng từ xưa đến nay:

H� ơ...
Trai n�o bảnh bằng trai Nhơn �i
Đầu th� hớt chải t�c t�m bảy ba
Mặc piyama khăn rằn quấn cổ
Thấy c� em g�i Ba Xuy�n ngồ ngộ
Muốn c�ng em thố lộ đ�i lời
Cấy c�y cực lắm em ơi
Theo anh về vườn ăn tr�i một đời ấm no.

N�t độc đ�o, ri�ng biệt v� nổi bật của chợ nổi l� h�nh thức bẹo h�ng. Trước mỗi mũi ghe thường cắm hoặc g�c ngang một c�y s�o d�i, b�n tr�n treo lủng lẳng những h�ng h�a m� chủ nh�n muốn b�n. H�nh thức bẹo h�ng n�y l� một n�t văn h�a giao thương độc đ�o chỉ c� ở chợ nổi, kh�ng ồn �o, vồn v�, kh�ng n�u k�o kh�ch nhưng lại c� sức thu h�t kỳ lạ. Kh�ch mua phải nh�n c�y bẹo m� t�m h�ng. Kh�ng giống như ở chợ tr�n bờ, những ghe h�ng tr�n chợ nổi kh�ng nhất thiết phải quy tập từng khu theo loại h�ng. Đặc biệt nhất l� h�nh thức bẹo l� b�n ghe. Nếu gặp chiếc ghe bẹo một tấm l� lợp nh� nghĩa l� người chủ muốn b�n chiếc ghe ấy. C�c ghe b�n h�ng dạo th� thay h�nh thức bẹo h�ng bằng �m thanh của những chiếc k�n. C� người bấm k�n bằng tay (loại k�n nhỏ, bằng nhựa), c� người vừa ch�o vừa d�ng ch�n đạp l�n k�n (loại k�n lớn, c�n gọi l� k�n c�c). Ghe h�ng len lỏi v�o bến đậu của c�c ghe lớn với nhiều loại tiếng k�n kh�c nhau l�m cho c�c khu chợ th�m huy�n n�o. Hiện nay, ở chợ nổi c� những h�nh thức bẹo h�ng hiện đại hơn như những bảng hiệu, hộp đ�n, �p ph�ch, băng r�n của c�c ghe h�ng, c�c cửa h�ng nổi...

Đối với những người mua b�n ở chợ nổi, chiếc ghe d�ng để chở h�ng h�a cũng l� căn nh� di động. Mọi hoạt động mua b�n, sinh hoạt của gia đ�nh đều diễn ra tr�n ghe. Khoảng kh�ng gian tuy hẹp nhưng cũng đủ g�i gh�m những vật dụng cần thiết cho cuộc sống h�ng ng�y. Khi chiều về, nh�n nh� sau một ng�y bon chen mua b�n hoặc rong ruổi tr�n s�ng nước tha phương, những kh�ch thương hồ tụ họp lại b�n t�ch tr�, ly rượu c�ng nhau đờn ca t�i tử. Một lớp Nam ai, v�i c�u vọng cổ quyện trong tiếng đờn k�m, đờn ghi ta ng�n vang tr�n s�ng nước hữu t�nh, l�m cho l�ng người mềm lại. Theo gi� đưa xa, tiếng mẹ ru con vừa da diết, thiết tha vừa ẩn chứa nỗi nhớ niềm thương về một chốn qu� xa.

Ng�y nay, dẫu đường bộ đ� ph�t triển đến tận những v�ng n�ng th�n hẻo l�nh của th�nh phố Cần Thơ n�i ri�ng, Đồng bằng s�ng Cửu Long n�i chung, nhưng c�c chợ tr�n s�ng vẫn tiếp tục tồn tại, tiếp tục họp tan theo con nước lớn r�ng - một n�t văn h�a đặc sắc của người d�n miền s�ng nước đồng bằng.

(B�o Cần Thơ)